Η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας (ΗΕΩ), είναι η αλλοίωση της ωχράς κηλίδας, δηλαδή της μικρής περιοχής στο κέντρο του αμφιβληστροειδούς που είναι υπεύθυνη για την οξύτητα της όρασης.

Η υγεία της ωχράς κηλίδας καθορίζει την ικανότητα μας να διαβάζουμε, να αναγνωρίζουμε πρόσωπα, να οδηγούμε, να παρακολουθούμε τηλεόραση, να χρησιμοποιούμε το τηλέφωνο ή τον υπολογιστή και γενικά να πραγματοποιούμε οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα η οποία απαιτεί να μπορούμε να δούμε μικρές λεπτομέρειες καθαρά.

Μια μετα-ανάλυση σε πληθυσμιακές έρευνες για την εμφάνιση της ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας, μας δείχνει, ότι 8,7 τοις εκατό του παγκόσμιου πληθυσμού έχει ΗΕΩ και για το 2020 ο αριθμός των ασθενών υπολογίζεται περίπου στα 196 εκατομμύρια, ενώ το αντίστοιχο νούμερο για το 2040 προβλέπεται να αυξηθεί στα 288 εκατομμύρια.

Οι έρευνες επίσης οδηγούν στο συμπέρασμα ότι περίπου 5 τοις εκατό της τύφλωσης παγκοσμίως, οφείλεται στην ΗΕΩ.

Υγρή και ξηρά μορφή ΗΕΩ

Η ταξινόμηση της ΗΕΩ περιλαμβάνει την ξηρά μορφή και την υγρή μορφή.

Η ξηρά μορφή συναντάται πιο συχνά από την υγρή, με περίπου 85 με 90 τοις εκατό των ασθενών, να πάσχει από ΗΕΩ ξηράς μορφής. Η λιγότερη συνηθισμένη υγρή μορφή συνήθως οδηγεί σε πιο σοβαρή απώλεια όρασης.

Ξηρά μορφή ΗΕΩ. Η ΗΕΩ ξηράς μορφής είναι το αρχικό στάδιο της ασθένειας. Φαίνεται να προκαλείται από τη γήρανση και λέπτυνση των ιστών της ωχράς κηλίδας, από εναποθέσεις χρωστικής στην ωχρά κηλίδα ή από συνδυασμό των δύο διαδικασιών.

Η διάγνωση της ξηράς μορφής γίνεται όταν κίτρινες κηλίδες, γνωστές και ως ντρούζεν, ξεκινούν να συγκεντρώνονται μέσα και γύρω από την ωχρά κηλίδα. Υπάρχει η πεποίθηση ότι αυτές οι κηλίδες είναι υλικό από εκφυλισμένο ιστό.

Η ξηρά μορφή ωχράς κηλίδας μπορεί να προκαλέσει σταδιακή απώλεια της κεντρικής όρασης, αλλά συνήθως δεν είναι τόσο σοβαρή όσο στην υγρή μορφή της. Παρ’ όλα αυτά η απώλεια όρασης λόγω της ξηράς ωχράς κηλίδας μπορεί με τα χρόνια να συνεχίσει να αυξάνεται, οδηγώντας τελικά σε σημαντική απώλεια όρασης.

Παρ’ όλο που δεν υπάρχει ακόμη μια αποτελεσματική θεραπεία για την ξηρά μορφή, διατροφικές έρευνες έχουν δείξει ότι τα συμπληρώματα διατροφής που περιέχουν αντιοξειδωτικές βιταμίνες, λουτεΐνη και ζεαξανθίνη, μπορούν να ελαττώσουν τον κίνδυνο η ξηρά μορφή να εξελιχθεί στην πιο σοβαρή υγρή μορφή της πάθησης. Προς το παρόν, ο καλύτερος τρόπος να προστατέψετε τα μάτια σας από την πρόωρη εμφάνιση ωχράς κηλίδας (ξηρής μορφής) είναι μια ισορροπημένη διατροφή, συχνή άσκηση και η χρήση γυαλιών ηλίου τα οποία προστατεύουν τα μάτια σας από τις επικίνδυνες υπεριώδεις UV ηλιακές ακτίνες και τις ακτίνες υψηλής ενέργειας (HEV)

Υγρή Μορφή ΗΕΩ.  Στην ΗΕΩ υγρής μορφής αιμοφόρα αγγεία αναπτύσσονται μη-φυσιολογικά κάτω από την επιφάνεια του αμφιβληστροειδούς από τα οποία διαρρέει αίμα και υγρό. Αυτή η διαρροή προκαλεί μόνιμη καταστροφή σε φωτοευαίσθητα κύτταρα του αμφιβληστροειδούς στην ωχρά κηλίδα (φωτοϋποδοχείς)  και δημιουργεί ένα κεντρικό τυφλό σημείο (σκωτόμα) στο οπτικό πεδίο του ασθενούς.

Η χοριοειδική νεοαγγείωση, η υποκείμενη πάθηση που προκαλεί την υγρή ωχρά κηλίδα και τη μη-φυσιολογική ανάπτυξη αγγείων αίματος, είναι ο εσφαλμένος τρόπος του σώματος να προσπαθήσει να δημιουργήσει ένα νέο δίκτυο αγγείων αίματος ώστε να προμηθεύσει περισσότερα θρεπτικά συστατικά και οξυγόνο στον αμφιβληστροειδή χιτώνα. Αντίθετα όμως, η διαδικασία αυτή προκαλεί τραύματα στον αμφιβληστροειδή, τα οποία μερικές φορές οδηγούν σε απώλεια κεντρικής όρασης.

 

Συμπτώματα και Ενδείξεις της Ηλικιακής Εκφύλισης Ωχράς Κηλίδας

 

Η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας συνήθως προκαλεί μία αργή και ανώδυνη απώλεια της όρασης. Σε σπάνιες περιπτώσεις, όμως η απώλεια μπορεί να είναι ξαφνική. Πρώιμες ενδείξεις απώλειας όρασης από εκφύλιση της ωχράς κηλίδας περιλαμβάνουν σκιώδεις περιοχές του κεντρικού πεδίου της όρασης ή ασυνήθιστα παραμορφωμένες ή ασαφείς περιοχές που εντοπίζονται μόνο στην κεντρική περιοχή του οπτικού πεδίου.

Ένας τρόπος ελέγχου των οπτικών αυτών προβλημάτων γίνεται με το πλέγμα Amsler, ένα γράφημα ίσιων μαύρων γραμμών το οποίο εμφανίζεται παραμορφωμένο σε ασθενείς με την συγκεκριμένη πάθηση.

Οι οφθαλμίατροι συχνά εντοπίζουν πρώιμες ενδείξεις ωχράς κηλίδας πριν εμφανιστούν τα συμπτώματα. Συνήθως αυτό επιτυγχάνεται μέσω μιας εξέτασης αμφιβληστροειδούς. Όταν υπάρχει η υποψία ωχράς κηλίδας, πραγματοποιείται ένα σύντομο τεστ χρησιμοποιώντας το πλέγμα Amsler το οποίο μετρά την καθαρότητα της κεντρικής όρασης.

Αν ο οφθαλμίατρος σας εντοπίσει κάποιο πρόβλημα στην κεντρική όραση, όπως παραμόρφωση ή ασάφεια, μπορεί να ζητήσει ειδικότερες εξετάσεις ώστε να εξετάσει τα αιμοφόρα αγγεία του αμφιβληστροειδή γύρω από την ωχρά κηλίδα.

Τι προκαλεί την εκφύλιση της ωχράς κηλίδας;

Αν και η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας έχει σχετιστεί με την ηλικία, οι έρευνες δείχνουν πως υπάρχει και ο γενετικός παράγοντας στην εμφάνιση της πάθησης. Οι ερευνητές έχουν εντοπίσει έναν ισχυρό δεσμό ανάμεσα στην εκφύλιση της ωχράς κηλίδας και την παρουσία παραλλαγής ενός γονιδίου που είναι γνωστό ως παράγοντας συμπληρώματος Η (CFH). Αυτό το γονιδιακό ελάττωμα σχετίζεται με σχεδόν τις μισές περιπτώσεις πιθανής τύφλωσης από εκφύλιση της ωχράς κηλίδας.

Άλλες έρευνες έχουν δείξει πως οι παραλλαγές ενός άλλου γονιδίου, παράγοντα συμπληρώματος Β, μπορεί να ευθύνονται για την ανάπτυξη της εκφύλισης της ωχράς κηλίδας.

Συγκεκριμένες παραλλαγές ενός ή και των δύο από αυτά τα γονίδια, που παίζουν σημαντικό ρόλο στις ανοσολογικές αντιδράσεις του σώματος, έχουν βρεθεί στο 74 τοις εκατό των ασθενών με ΗΕΩ που έχουν μελετηθεί. Άλλοι παράγοντες-συμπληρώματα μπορούν επίσης να σχετιστούν με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης της πάθησης.

Άλλες έρευνες έχουν δείξει ότι κύτταρα που έχουν στερηθεί οξυγόνου στον αμφιβληστροειδή παράγουν ένα τύπο πρωτεΐνης που ονομάζεται αγγειακός ενδοθηλιακός αυξητικός παράγοντας (VEGF), ο οποίος προκαλεί την ανάπτυξη νέων αιμοφόρων αγγείων στον αμφιβληστροειδή.

Η φυσιολογική λειτουργία του VEGF είναι να δημιουργεί νέα αιμοφόρα αγγεία κατά τη διάρκεια της εμβρυακής ανάπτυξης, μετά από ένα τραυματισμό ή το να παρακάμπτει φραγμένα αιμοφόρα αγγεία. Η μεγαλύτερη του φυσιολογικού όμως λειτουργία του VEGF στο μάτι μπορεί να προκαλέσει την ανάπτυξη ανεπιθύμητων αιμοφόρων αγγείων στον αμφιβληστροειδή τα οποία μπορούν εύκολα να σπάσουν και να αιμορραγήσουν, καταστρέφοντας την ωχρά κηλίδα και την γύρω περιοχή του αμφιβληστροειδούς.

Ποιοι διατρέχουν κίνδυνο από ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας;

Η ηλικία είναι ο πρώτος παράγοντας κινδύνου για την εμφάνιση ΗΕΩ. Κάθε δεκαετία της ζωής μετά τα 40 αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης της πάθησης. Αυτός είναι και ένας λόγος που μετά τα 40 είναι πολύ σημαντικό να πραγματοποιούμε επισκέψεις ρουτίνας στον οφθαλμίατρο.

Άλλοι παράγοντες επικινδυνότητας για την εμφάνιση της εκφύλισης της ωχράς κηλίδας περιλαμβάνουν:

• Κληρονομικότητα. Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει πως οι συγκεκριμένες παραλλαγές κάποιων γονιδίων είναι παρούσες στους περισσότερους ανθρώπους με εκφύλιση της ωχράς κηλίδας.
• Κάπνισμα. Το κάπνισμα είναι ένας πολύ μεγάλος παράγοντας επικινδυνότητας για ΗΕΩ. Οι έρευνες δείχνουν πως σε κάποιους πληθυσμούς το κάπνισμα είχε συνδεθεί με περίπου 25 τοις εκατό των περιπτώσεων ΗΕΩ που προκάλεσαν σημαντική απώλεια όρασης. Μία άλλη έρευνα έδειξε πως οι άνθρωποι που ζουν στο ίδιο σπίτι με ένα καπνιστή έχουν διπλάσιο κίνδυνο ανάπτυξης εκφύλισης της ωχράς κηλίδας.
• Παχυσαρκία. Οι έρευνες έχουν δείξει  πως άνθρωποι με ξηρά μορφή εκφύλισης της ωχράς κηλίδας που είναι υπέρβαροι έχουν πάνω από το διπλάσιο ποσοστό κινδύνου ανάπτυξης εξελιγμένης εκφύλισης της ωχράς κηλίδας, σε σχέση με αυτούς που είχαν φυσιολογικό βάρος σώματος.
• Αδράνεια. Άνθρωποι με ξηρά μορφή εκφύλισης της ωχράς κηλίδας που πραγματοποιούν έντονη σωματική άσκηση  τουλάχιστον τρεις φορές την εβδομάδα, μείωσαν τον κίνδυνο ανάπτυξης εξελιγμένης εκφύλισης της ωχράς κηλίδας σε συνδυασμό με ανθρώπους με ξηρά μορφή εκφύλισης της ωχράς κηλίδας που έκαναν καθιστική ζωή.
• Υψηλή αρτηριακή πίεση. Μία ευρωπαϊκή έρευνα έδειξε πως η υψηλή αρτηριακή πίεση μπορεί να σχετίζεται με την ανάπτυξη εκφύλισης της ωχράς κηλίδας.

Επίσης συγκεκριμένες φαρμακευτικές αγωγές, όπως τα αντιψυχωσικά φάρμακα και οι αγωγές για την θεραπεία της ελονοσίας (χλωροκίνη), ίσως αυξήσουν τον κίνδυνο ανάπτυξης εκφύλισης της ωχράς κηλίδας.

Πως θεραπεύεται η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας;

Προς το παρόν δεν υπάρχει θεραπεία για την ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας.

Υπάρχουν διαθέσιμες αγωγές που επιβραδύνουν την ανάπτυξη της υγρής μορφής της. Οι πιο δημοφιλείς από αυτές περιλαμβάνουν την ενέσιμη αγωγή anti-VEGF παραγόντων στο μάτι. Αυτοί οι παράγοντες μειώνουν την ανάπτυξη νέων αιμοφόρων αγγείων και το οίδημα (πρήξιμο) στην περιοχή.

Διατροφή και εκφύλιση της ωχράς κηλίδας

Οι έρευνες βρίσκονται σε εξέλιξη για το αν οι διατροφικές τροποποιήσεις συμβάλλουν στη μείωσης του κινδύνου ανάπτυξης εκφύλισης της ωχράς κηλίδας και απώλειας της όρασης που σχετίζεται με την πάθηση. Κάποιες από αυτές τις έρευνες δείχνουν θετική σύνδεση ανάμεσα στην καλή διατροφή και τον μειωμένο κίνδυνο εκφύλισης της ωχράς κηλίδας.

Για παράδειγμα, κάποιες έρευνες φαίνεται να συμπεραίνουν πως ένα διατροφικό πλάνο το οποίο περιλαμβάνει αρκετό σολομό και τροφές υψηλές σε ωμέγα-3 λιπαρά οξέα ίσως βοηθήσει στην πρόληψη της εκφύλισης της ωχράς κηλίδας ή στη μείωση του κινδύνου της εξέλιξης της.

Άλλες έρευνες έχουν δείξει πως συμπληρώματα διατροφής που περιέχουν λουτεΐνη και ζεαξανθίνη αυξάνουν την πυκνότητα των χρωστικών στην ωχρά κηλίδα που έχουν συνδεθεί με την προστασία της από ηλικιακή εκφύλιση.

Εξέταση και συσκευές-βοηθήματα χαμηλής όρασης για ασθενείς με εκφύλιση της ωχράς κηλίδας

Αν βρίσκεστε σε ομάδα υψηλής επικινδυνότητας για εκφύλιση της ωχράς κηλίδας ή έχετε διαγνωστεί με την ασθένεια, ο οφθαλμίατρος σας, μπορεί να σας ζητήσει να ελέγχετε την όραση σας τακτικά με το γράφημα Amsler.

Η θέαση του πλέγματος Amsler ξεχωριστά με το κάθε μάτι σας βοηθάει να διακρίνετε πιθανή απώλεια όρασης. Το γράφημα Amsler είναι ένα πολύ ευαίσθητο τεστ και μπορεί να αποκαλύψει προβλήματα κεντρικής όρασης προτού ο οφθαλμίατρος σας εντοπίσει ζημιά σχετική με την εκφύλιση της ωχράς κηλίδας σε μια εξέταση ρουτίνας.

Για αυτούς που έχουν απώλεια όρασης από εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, υπάρχουν πολλές συσκευές-βοηθήματα χαμηλής όρασης για να τους βοηθήσουν με την κίνηση και συγκεκριμένες δραστηριοτητες.